سبک خراسانی که به آن سبک ترکستانی نیز گفته میشود، به دورهای از ادبیات منظوم فارسی اطلاق میشود که در دورهٔ آغازین ادب فارسی به کار میرفت. این سبک به دلیل اینکه شاعران نخستین فارسی عمدتاً از اهالی خراسان بودند و در دورهٔ حاکمیت امرای خراسان نظیر سامانیان و غزنویان پدیدآمدهبودند سبک خراسانی نام گرفت. پیروی از این سبک تا قرن ششم ادامه پیدا کرد. با اینحال برخی از دنبالکنندگان این سبک از اهالی آذربایجان بودند؛ مانند قطران تبریزی،
سبکها ۱
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/سبکها/۳
سبک هندی سبک دیگری در شعر فارسی است که از قرن نهم هجری به بعد به وجود آمد. نامگذاری این سبک به هندی به علت استقبال دربار ادب پرور هند از شاعران پارسیگوی بود. در آن زمان همچنین به کمتوجهی پادشاهان صفوی به اشعار متداول مدحی شاعران بسیاری از ایران به هندوستان و ممالک عثمانی رهسپار شدند. با اینحال شمار شاعران ایرانی در دربار مغولی هند بیش از هموطنان عثمانی نشینشان بود برای همین سبکی که در شعر آن زمان پدید آمد به سبک هندی معروف شد. از بزرگترین شاعران سبک هندی میتوان به کلیم کاشانی، عرفی شیرازی، بیدل دهلوی، طالب آملی، هاتف اصفهانی و صابر کرمانی اشاره نمود. قالب اصلی شعر سبک هندی غزل است که معمولاً با یک تک بیت آغاز میشود. محدودیت نیز ندارد و گاهی غزلهای چهل یا پنجاه بیتی نیز وجود دارند. این سبک تقریباً از قرن نهم تا سیزدهم هجری ادامه داشت و از ویژگیهای آن، تعبیرات و تشبیهات و کنایات ظریف و دقیق و باریک و ترکیبات و معانی پیچیده و دشوار را میتوان نام برد. در این سبک زبان کوچهبازار به شعر راه یافت و شاعری از صورتگرایی به معناگرایی در کلام رسید. بسیاری از واژگان کهن ادبی حذف شد و جایگزینهای ساده و عامیانهتری جایگزینشان شد.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/سبکها/۴
بازگشت ادبی دورهای در سرایش شعر فارسی است که از قرن سیزدهم میلادی آغاز شد. در این دوره شاعران به علت ابتذال و ضعف و بیمحتوایی شعرسرایی در سبک هندی به دورههای پیشین ادبیات فارسی رجوع کردند. گاهی این سبک را تنها یک دوره میدانند و عنوان میشود که در آن مرحله شاعران تنها به سبکهای گذشته مراجعت کرده و سبکی جدید را پدید نیاوردند. با اینحال پس از صائب تبریزی که از برزگترین نمایندگان سبک هندی بود بر اثر انحطاط سرایندگی در این سبک شاعرانی نظیر آذر بیگدلی، نشاط اصفهانی، مشتاق اصفهانی و طبیب اصفهانی به شعر گذشتگان روی آوردند. الگوی اصلی شاعران این دوره بیشتر شاعران سبک عراقی، به ویژه نظامی و انوری و خاقانی و سعدی بود. این سبک که تا اوایل سدهٔ چهاردهم نیز سبک اصلی شعر فارسی بود. این بازگشت از اصفهان آغاز شد و با کانونها و محافل شعرای اصفهان و پس از آن کاشان و قم و تهران همراه بود. در دورهٔ زندیه و قاجاریه این سبک شدیداً پا گرفت و باعث پدید آمدن آثار منحصر به فرد ادبیات فارسی در دورهٔ مشروطه و پس از آن شعر نیمایی و شعر سپید شد.